ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Προέλευση των καλάντων

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική λέξη calenda που διαμορφώθηκε από την ελληνική λέξη καλώ
Τα κάλαντα ψάλλονται κυρίως από παιδιά μέχρι ορισμένου ορίου ηλικίας (14-15 ετών) αλλά και από ώριμους άνδρες, είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες που περιέρχονται σε σπίτια, καταστήματα, δημόσιους χώρους κλπ με τη συνοδεία του πατροπαράδοτου σιδερένιου τριγώνου αλλά καμιά φορά και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου κλπ).
Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές τα "Χρόνια Πολλά", το φιλοδώρημα είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα).
Τα κάλαντα ξεκινούν κυρίως με χαιρετισμό στη συνέχεια αναγγέλλουν τη μεγάλη χριστιανική εορτή που φθάνει και καταλήγουν σε ευχές. Χαρακτηριστικό σημείο είναι η γλώσσα στην οποία αυτά ψάλλονται, στη καθαρεύουσα, δείχνοντας έτσι την προέλευσή τους από το Βυζάντιο, τις καλένδες του Ιανουαρίου που γιορτάζονταν με λαμπρότητα.
Το έθιμο προϋπήρχε στην Ελλάδα και πριν από τη Ρώμη.
Τα παιδιά κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί, γύριζαν και τραγουδούσαν παίρνοντας δώρα. Συμβόλιζε δε, το ξαναγέννημα της φύσης
Μετά το έθιμο πέρασε στη Ρώμη, στο Βυζάντιο όπου εδώ κρατούσαν πλέον τρίγωνα ή τύμπανα και έφτασε ως τις μέρες μας όπου διαφοροποιείται το έθιμο από τόπο σε τόπο.

Ο περίφημος πίνακας ζωγραφικής του Νικηφ. Λύτρα "Κάλαντα με τον τυμπανιστή"

Αλλού κρατούν μικρό καράβι στολισμένο, αλλού κορδέλες και τύμπανα, αλλού τρίγωνο και αλλού φάτνη με άστρο.
Όμοια, διαφορές παρουσιάζονται και στους στίχους των καλάντων αφού υπάρχουν πολλές παραλλαγές από τόπο σε τόπο. Μάλιστα στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν μετρηθεί στην Ελλάδα περί τις 30 παραλλαγές, χωρίς να μετρήσουμε και τα ξένα τραγούδια που μερικά από αυτά έχουν μεταγλωττιστεί στα ελληνικά.
Πάντως η βάση των καλάντων διασώζεται σήμερα άθικτη και ιδίως στους Πόντιους

Ποντιακά κάλαντα

Χριστὸς γεννέθεν, χαρὰ στὸν κόσμον,
ἀκαλὴ ὥρα καλή ση μέρα,
ἀκαλὸν παιδίον ὀψὲς γεννέθεν,
ψὲς γεννέθεν, οὐράνεστάθεν.

Τὸν ἐγέννησεν ἡ Παναΐα,
τὸν ἀνέσταισεν Ἀειπαρθένος.
Ἐκαβάλλκεψεν χρυσόν πουλάριν,
ἐκατῆη στὸ σταυροδρόμιν.

Ἔρπαξαν ἀτὸν οἱ σκῦλ Ἑβραῖοι,
σκῦλ᾿ Ἑβραίοι καί μίλ Ἑβραῖοι.
Ἀς σ ἀρχόντικά κι ἀσ σὴν καρδίαν,
γαῖμαν ἔσταξεν, φλογὴν κι ἂσ ἐφάνθεν.

Ὅπου ἔσταξεν κι᾿ ἐμυροστάθεν,
ἐμυρισ᾿ ἀτὸν ὁ κόσμος ὅλος.
Νὰ μυρίσ ἀτὸν κι ἐσύ ἀφέντα,
ἐκατῆη στό σταυροδρόμιν.

Ἔμπα σὸν νουντὰν κι᾿ ἔλα σὴν πόρτα,
ἔξου στέκουν τά παλληκάρια.
Ἔβγαλ τον κισὲ καὶ δὸς παράδας
ἔξου στέκουν τά παλληκάρια.

Καί θυμίζουν Στὸν νοικοκύρην,

νοικοκύρην καί βασιλέαν.

Κάλαντα Ικαρίας

Κάλαντα Μωραΐτικα(Πελοποννήσου)

Κάλαντα Κρήτης

Δραστηριότητα(email)

Βρες κάλαντα και από άλλους τόπους της πατρίδας μας